Nghệ thuật, chiến tranh và giới nữ trong tiểu thuyết mới của Lidia Yuknavitch

Một con kền kền đậu đằng sau đứa bé đang co ro, mất hết sức sống. Được chụp tại Sudan trong nạn đói vào những năm 90, cảnh tượng này đã gây xúc động mạnh mẽ, đến nỗi nhiếp ảnh gia Kevin Carter, người chụp bức ảnh đã đạt giải thưởng Pulitzer. Không lâu sau đó, ông đã tự tử. Có người cho rằng Kevin bị ám ảnh bởi những điều quá kinh khủng mà ông đã thấy.

Trước khi chết, Carter bị lên án vì đã chụp bức ảnh mà không giúp đỡ đứa bé đang sắp chết đói kia. Tranh luận nổ ra lại xoay quanh chủ đề đạo đức trong việc đưa tin về chiến tranh, đặc biệt là vấn đề: Liệu nâng cao nhận thức có được tính là một giải pháp?

Trong tác phẩm mới nhất của mình, The Small backs of the children (tạm dịch: Tấm lưng bé bỏng), nữ văn sĩ Lydia Yuknavitch cũng xây dựng một nhân vật có nhiều điểm tương đồng, một nhiếp ảnh gia tình cờ chớp được khoảnh khắc hoàn hảo đầy cảm xúc của một cô bé ở Đông Âu, nơi không có chiến tranh nhưng tình trạng bạo lực dai dẳng xảy ra mà không ai đoái hoài.

Cuốn tiểu thuyết bắt đầu sau phút chớp nháy, rồi cô bé nhân vật chính chạy vào trong rừng cây, tránh xa khỏi vụ nổ đã khiến bố mẹ và anh cô thiệt mạng. Cô gái có sự ác cảm với quân nhân và trong một lần tình cờ, cô gặp gỡ một người đàn bà không còn trẻ, người chồng đã chết của bà là nạn nhân của tình trạng bất ổn trong đất nước của họ. Sau đó cô gái được chăm sóc phục hồi về thể chất và tinh thần, cô bắt đầu vẽ và học tiếng Anh.

Nhưng phần còn lại của thế giới trong cô gái lại gắn liền với một cảnh tượng khác: cô bị bắn về phía trước bởi sức nổ của quả bom, khuôn mặt đông cứng lại vì sợ hãi, thân thể thì mắc kẹt giữa không trung. Bằng cách tập trung khai thác vào chiều sâu rối rắm và những khả năng có thể xảy đến với cuộc đời cô gái sau bức ảnh được ghi lại trong chưa đầy khoảnh khắc, sau đó được phổ biến tới công chúng và giành giải thưởng danh giá nhất, Yukinavitch đang dấy lên sự nổi loạn đối với loại cốt truyện đơn thuần, ít phức tạp, mau lẹ và kiểu sự thật một màu giống nhau thường được giới thiệu trong một tác phẩm nghệ thuật.

Nghệ thuật kể chuyện với một thứ ngôn ngữ linh hoạt trôi chảy qua các chủ đề như vậy của Yukinavitch – tác giả cuốn hồi ký mang đến những kinh nghiệm có vẻ như rất cụ thể về thi đấu bơi lội, nhận thức giới tính The Chronology of Water (tạm dịch: Biên niên ký dưới nước) – không hề khiến người ta phải bất ngờ. Trong một cuộc phỏng vấn với The Rumpus, nữ văn sĩ đã làm rõ hơn quan điểm của mình: “Ranh giới giữa hư cấu và hiện thực chỉ (mỏng) như làn da em bé mà thôi”

Mạch truyện của The small backs of children không được xúc tiến như hầu hết các câu chuyện khác. Thay vào đó, các sự kiện đều liên quan đến nhiều nhân vật, những người mà các mối quan hệ trong cuộc sống của họ hình thành nên một sơ đồ phả hệ khác thường: cô bé – nhân vật chính trong tấm ảnh nói trên; nhiếp ảnh gia – người phụ nữ lưỡng tính luống tuổi phải vật lộn với những sự thật phũ phàng tồn tại trong sự nghiệp mình lựa chọn; người viết truyện – ngã bệnh khi đang sáng tác cuốn tiểu thuyết về cô gái trong bức ảnh và bỏ câu chuyện lại cho đồng sự; nhà làm phim – người chồng của nhà văn; gã nghệ sĩ – ông chồng cũ giả mạo vô lại của cô; người biên kịch – anh trai của cô, người đã trốn chạy khỏi sự giáo dục bằng roi vọt; người nghệ sĩ biểu diễn – cô gái giống như tinh linh với trái tim tan vỡ; và nhà thơ – một người đàn bà thích kiểm soát và tận hưởng các chuyến đi vòng quanh thế giới. Mỗi một nhân vật sử dụng ngôn ngữ mang thiên hướng của riêng họ để kể lại một phần của câu chuyện – ví dụ như nhà làm phim: đa cảm và rất chú trọng đến hình thức của mọi thứ.

Dàn nhân vật đã quyết định cùng nhau đến Đông Âu để giải thoát cho cô gái – nhân vật trong bức ảnh đang nổi tiếng. Không hề biết về cuộc sống vui vẻ mà cô gái đã tạo dựng cho riêng mình, họ tưởng rằng đã cứu được cô bé, và lòng vị tha đã chiến thắng nghệ thuật.

Yuknavitch không hoàn toàn có ý chỉ trích việc làm tự cho là đúng hay hành động cá biệt hóa văn hóa tinh vi của họ (culture appropriation). Cô kết lại câu chuyện với cảnh cô gái ngẫm nghĩ về những quan điểm đã khiến giới nghệ sĩ phải suy tư trong suốt nhiều thế kỷ, dùng tiếng sột soạt của bút vẽ để xoa dịu những tổn thương tinh thần. “Chúng ta đến từ đâu?”, cô tự hỏi. “Từ một đất nước? Một người mẹ? Cũng có thể là từ một hình ảnh hoặc một bài hát … ?”

Nội dung cốt yếu:

The small backs of children xem xét những vết đứt gián đoạn của sự mất mát và vô vàn cách thức để con người hàn gắn vết thương đó.

Tác giả:

Lidia Yuknavitch dạy viết ở Portland, bang Oregon, Mỹ. Cô là tác giả của cuốn Dora: A Headcase (tạm dịch: Người điên Dora) và hồi ký The chronology of water.

Đối tượng độc giả:

Những ai thích những nhân vật kể chuyện theo lý trí, những câu chuyện đậm tính triết học và muốn tìm hiểu ảnh hưởng của chiến tranh đến người dân một đất nước.

* Khuyễn mãi dành cho các bạn đọc:

- Giảm tới ~70% cho các bạn đọc khi sử dụng gói ưu đãi trước 

- Đọc sách không hạn chế với gói đọc sách trọn đời

- Các bạn có thể nhận sách miễn phí theo yêu cầu tại đây